Κρατύλος

(5oς αι. π.Χ.). Αθηναίος φιλόσοφος. Υπήρξε ένθερμος οπαδός του Ηράκλειτου, ενώ θεωρείται ότι ήταν και ένας από τους δασκάλους του Πλάτωνα (Κρατύλος τιτλοφορείται ένας από τους πλατωνικούς διαλόγους), τον οποίο μύησε στην ηρακλείτεια φιλοσοφία. Στη σκέψη του Κ. η διδασκαλία του Ηράκλειτου ταυτίζεται με μια θεωρία του γενικού «γίγνεσθαι» όλων των πραγμάτων, ενώ παραμένει εντελώς επισκιασμένο το στοιχείο της εσωτερικής αντίθεσης σε κάθε όψη της πραγματικότητας, σήμα κατατεθέν της διδασκαλίας του Ηράκλειτου. Για τον τελευταίο, για παράδειγμα, δεν είναι δυνατόν να λουστεί κανείς δύο φορές στο ίδιο ποτάμι, γιατί τη δεύτερη φορά, μολονότι το ποτάμι διατηρεί το όνομα και τη θέση του (που για τον Ηράκλειτο είναι μια ουσιώδης όψη του ίδιου πράγματος), το νερό δεν είναι το ίδιο. Αντίθετα, σύμφωνα με τον Κ., για τον οποίο το ποτάμι αποτελεί σύμβολο της ζωής όλων των πραγμάτων, δεν είναι δυνατόν να λουστεί κανείς ούτε μία φορά στο «ίδιο» ποτάμι. Και συναφώς αυτός περιορίζεται στην υποδήλωση των πραγμάτων με μία μόνο κίνηση του δακτύλου. Το όνομα και η γλώσσα, παραμένοντας τα ίδια, δεν αντανακλούν πραγματικά το διηνεκές γίγνεσθαι όλων των πραγμάτων. Τέτοια τροποποίηση των αντιλήψεων του δασκάλου καθιστά προβληματικό τον συμβιβασμό αυτής της άποψης, με τη θέση που του αποδίδεται στον πλατωνικό Κρατύλο, περί της φυσικής (και όχι της συμβατικής) ισχύος των ονομάτων, θέση επίσης προερχόμενη από τον Ηράκλειτο.